Khi bắt đầu làm việc với những người gặp rối loạn liên tục trong cuộc sống, câu hỏi hay đặt ra đó là: “Nhu cầu của bạn là gì?” Thật bất ngờ là hầu hết mọi người trong tình trạng này đều không mô tả được.
Nhiều người không biết điều gì khiến họ suy nghĩ, cảm nhận và hành động theo những cách không lành mạnh. Họ cũng không thể tiếp cận được nhu cầu thực sự của mình. Trong khi đó nắm bắt được nhu cầu cá nhân là điều cần thiết để tìm thấy ý nghĩa, sự hài lòng và niềm vui trong cuộc sống .
Khi càng đào sâu tìm hiểu về điều này sẽ làm những nhu cầu của bạn trở nên hữu hình, thực tế và dễ tiếp cận hơn thay vì cảm giác bí ẩn và đáng sợ ban đầu khi được hỏi. Điều này sẽ mang lại cảm giác nhẹ nhõm vì nó là dấu hiệu bạn hiểu rõ hơn về cuộc sống của mình như: tại sao những vòng lặp trong cuộc sống cứ tái đi tái lại? tại sao bạn lại có cũng những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi trong suốt một thời gian dài?
Ngay khi chạm đến nhu cầu của mình cũng là lúc bạn tìm thấy động lực để giải quyết những nhu cầu đó. Bời vì sự cảm nhận sâu sắc này và niềm hy vọng mà chúng mang lại sẽ gọi mời sự cam kết và quyết tâm lớn hơn để thay đổi cuộc sống của mình. Đề từ đó, chính sự nhẹ nhõm này sẽ đem đến lại năng lượng cảm xúc tích cực mới để thúc đẩy những nỗ lực thay đổi quán tính cuộc sống của bạn.
NHẬN DIỆN NHU CẦU CỦA BẠN
Quá trình xác định nhu cầu liên quan đến việc bóc tách các lớp “củ hành” của sự bất hạnh và bất mãn trong cuộc sống. Hãy bắt đầu bằng việc xem xét những gì diễn ra trên bề mặt cuộc sống của bạn mà điển hành là hành vi. Những hành động nào bạn có xu hướng lặp lại đã tác động không lành mạnh đến cuộc sống của bạn?
Ví dụ: Khi một đồng nghiệp được khen ngợi vì hoàn thành tốt công việc, một khách hàng cũ của tôi, Eric, sẽ coi thường anh ta và nói với những đồng nghiệp khác rằng sếp đánh giá của sếp thật vô lý. Hành vi này khiến Eric cảm thấy dễ chịu hơn, nhưng nó làm tổn hại đến các mối quan hệ của anh ấy tại nơi làm việc (sự thật là không ai thích những người nói xấu người khác) và cơ hội thăng tiến của anh ấy
Chúng ta sẽ cùng bóc “củ hành” trong trường hợp này để khám phá những cung bậc cảm xúc sâu hơn. Eric đã tràn ngập sự tức giận trước tình huống mà anh ta cho là bất công trong cuộc đời mình.Sức tức giận là một manh mối quan trọng để tìm hiểu nhu cầu.
Bất cứ khi nào bạn cảm thấy tức giận, đừng cho rằng đó là cảm xúc thực sự mà bạn đang trải qua. Đúng hơn, tức giận là một cảm xúc phòng vệ giúp bảo vệ bạn khỏi phải đối mặt với những cảm xúc đau đớn hơn nhiều (ví dụ: buồn bã, sợ hãi hoặc cô đơn) có liên quan trực tiếp đến nhu cầu của bạn, thứ không được đáp ứng đầy đủ khi còn nhỏ. Qua những khám phá này, Eric biết được rằng những vấn đề quán tính trong cuộc sống của anh ấy đã bị thúc đẩy từ thời thơ ấu bởi nỗi sợ hãi.
Còn bạn thì sao? Những cảm xúc nào đang phát ra từ quán tính cuộc sống của bạn?
Bây giờ bạn đã tiến một bước gần hơn đến việc nhận diện nhu cầu của mình. Thử thách tiếp theo là khám phá những suy nghĩ dẫn đến những cảm xúc mà bạn vừa cô lập. Trong trường hợp của Eric, anh ấy sẽ nghĩ: “Anh ta không xứng đáng với điều đó. Tôi tốt hơn anh ấy rất nhiều.” Nhưng những suy nghĩ này rõ ràng không đáp ứng được nhu cầu của Eric.
Đây cũng là một đầu mối cho bạn. Nếu suy nghĩ của bạn tập trung vào ai đó hoặc điều gì đó bên ngoài bạn, thì bạn vẫn chưa chạm tới những suy nghĩ tiềm ẩn liên quan đến nhu cầu của mình. Thay vào đó, giống như sự tức giận là một cảm xúc bảo vệ, những suy nghĩ “ngoại lai” này bảo vệ bạn khỏi những suy nghĩ đau đớn gần nhất với nhu cầu của bạn. Bạn phải tự hỏi mình đang nghĩ gì về chính mình chứ không phải người khác. Eric phát hiện ra rằng “Tôi bất tài và vô giá trị” là suy nghĩ phản ánh mạnh mẽ nhất về nhu cầu của anh ấy. Không có gì đáng ngạc nhiên khi biết rằng đây là một thông điệp mà anh ấy thường nhận được từ cha mẹ khi còn nhỏ và đã trở thành động lực thúc đẩy cuộc sống của anh ấy trong nhiều năm. Một khi bạn xác định được những suy nghĩ này thì nhu cầu của bạn đang nằm trong tầm tay.
Bước tiếp theo là tìm xem nhu cầu nào đang ẩn nấp và chi phối cuộc sống của bạn. Về cơ bản có 5 loại nhu cầu chính là: tình yêu, sự an toàn, năng lực, khả năng kiểm soát và cảm xúc tích cực. Hãy chọn những nhu cầu có liên quan nhiều nhất đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi mà bạn vừa xác định. Nhu cầu chưa được đáp ứng của Eric là về cảm giác được yêu thương và có năng lực. Điều đó đã trở thành nguồn sức mạnh thống trị quán tính cuộc đời anh. Mục đích của nó là để che đậy cảm giác thiếu thốn, vô giá trị của anh ấy cũng như cảm giác tổn thương và buồn bã đi kèm với nó. Chính vì thế Eric đã chuyển cảm giác buồn bã và đau đớn của mình thành sự tức giận. Khi hạ thấp giá trị của người khác Eric đã xây dựng bản thân trong tâm trí mình, nhờ đó giải tỏa được cảm giác tự ti.
Bước cuối cùng trong công việc “thám tử” này là tìm hiểu những nhu cầu này đã được hình thành và phát triển như thế nào. Điều này đòi hỏi bạn phải quay trở lại thời thơ ấu của mình và đối diện với những ký ức đau đớn ban đầu đã đẩy cuộc sống của bạn trở nên trì trệ. Nhìn bản thân quá kỹ có thể gây ra sự lo lắng và né tránh. Tuy nhiên, bước này rất cần thiết vì nó làm sáng tỏ mối liên hệ giữa bạn lúc đó và bạn hiện tại, đồng thời tiết lộ nguồn gốc sự rối loạn trong cuộc sống. Nhưng hãy nhớ rằng là một người trưởng thành với nhiều khả năng và nguồn lực hơn so với khi bạn còn nhỏ sẽ khiến việc khám phá này không quá đau đớn như bạn nghĩ.
Eric mô tả khi còn nhỏ, anh đã cảm thấy mình ngu ngốc và kém cỏi như thế nào so với chị gái mình, người luôn học giỏi hơn ở trường. Cha mẹ của họ dường như dành cho cô nhiều sự quan tâm hơn khiến Eric cảm thấy mình vô dụng. Đáp lại, Eric trở thành một người thành đạt quá mức, bị thúc đẩy một cách điên cuồng để thành công để cảm thấy mình có năng lực và thu hút được sự chú ý của cha mẹ. Anh ấy cũng trở nên cứng rắn và không khoan dung với mọi người. Khi những người cùng học hoặc làm việc cùng anh không đạt được thành tích như mong đợi, anh sẽ trở nên tức giận. Suốt thời trung học và đại học, Eric ghét khi người khác làm tốt hơn mình và luôn phản ứng như vậy, bằng cách hạ thấp nỗ lực của họ và ca ngợi thành tích của chính mình. Đơn giản là anh ta không thể ngăn mình lại dù biết hành vi của mình thường mang tính chất hủy hoại bản thân.
Từ bước đầu tiên trong việc xác định hành vi không lành mạnh, giờ đây bạn đã tìm thấy nhu cầu khiến cuộc sống của bạn trở nên trì trệ trong nhiều năm. Tuy nhiên như vậy vẫn không đủ để bỏ lại những nỗi đau trong quá khứ. Nghe có vẻ vô lý nhưng bước tiếp theo sau khi đã tìm thấy nhu cầu là từ bỏ chính nhu cầu đã làm khiến cuộc sống của bạn đi theo những quán tính cũ và lập một biểu đồ mới cho quán tính cuộc sống của mình dựa trên nhu cầu sức khỏe tinh thần, thể chất của bạn ở phiên bản trưởng thành trong hiện tại.
XÁC ĐỊNH NHU CẦU CỦA BẠN
Xác định nhu cầu có thể khó hơn việc nhận diện nhu cầu bởi vì bạn có thể chưa từng làm điều đó khi còn nhỏ. Những nhu cầu của người lớn có tính nghịch lý theo một số cách. Theo đó nhu cầu của bạn khi trưởng thành sẽ khác rất nhiều so với nhu cầu của chính mình khi là trẻ thơ. Khi còn bé, bạn có rất ít khả năng đáp ứng nhu cầu của chính mình và phải nhờ đến sự quan tâm của cha mẹ và những người khác để thỏa mãn chúng. Khi trưởng thành, kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng và nguồn lực tích lũy được khiến bạn ít thiếu thốn hơn và có nhiều khả năng đáp ứng những nhu cầu mà bạn có hơn.
Mặc dù khi trưởng thành về mặt vật lý bạn đã trở thành một phiên bản hoàn toàn khác nhưng nếu mô thức cuộc sống của bạn vẫn đang diễn ra một cách không lành mạnh, điều đó có nghĩa là bạn vẫn đang phản ứng với thế giới dựa trên nhu cầu của đứa trẻ trong quá khứ. Hãy nhớ lại năm nhu cầu đã được nhắc đến ở trên: tình yêu, sự an toàn, năng lực, khả năng kiểm soát và cảm xúc tích cực. Và bạn sẽ thấy rằng mình vẫn luôn có những nhu cầu đó vì trên thực tế chúng là một phần bình thường của con người.
Vậy nhu cầu cụ thể của bạn là gì? Bạn có thể áp dụng phần lớn quy trình “bóc hành” để xác định nhu cầu của mình. Hãy nghĩ về điều gì mang lại cho bạn sự ấm áp trong cuộc sống, nói cách khác là ý nghĩa, sự hài lòng và niềm vui. Ví dụ, nó có thể là công việc, sở thích hoặc các mối quan hệ của bạn. Eric rất thích cải tạo ngôi nhà anh vừa mua; tự mình làm các công việc mộc, sửa ống nước và điện. Anh ấy sẽ dành hàng giờ vào buổi tối và cuối tuần cho nhiều dự án khác nhau để biến ngôi nhà thành tổ ấm của mình.
Sau đó hãy tự hỏi những cảm xúc mà những trải nghiệm đó tạo ra trong bạn là gì. Trải nghiệm những cảm xúc này là một bước thiết yếu trong việc khám phá vì nó cho phép bạn kết nối lại với những cảm xúc (và những trải nghiệm gây ra chúng) từ quá khứ ban đầu của bạn trước khi nó thực sự trở thành nhu cầu, chẳng hạn như tình yêu, sự phấn khích, niềm tự hào hoặc sự hài lòng.
Từ đây, hãy nhìn vào những suy nghĩ nảy sinh khi bạn đắm chìm trong những hoạt động này. Những ý tưởng, ấn tượng, hình ảnh hoặc ký ức nào hiện lên trong đầu bạn? Eric sẽ hồi tưởng lại thời thơ ấu chơi với bộ đồ chơi của mình. Những ký ức này gợi lên những suy nghĩ về năng lực, sự thành tựu và sự hoàn thành trong những nhiệm vụ tưởng tượng mà anh ấy tham gia.
Tiếp theo, trải nghiệm và những cảm xúc liên quan đó thỏa mãn nhu cầu gì ở bạn, chẳng hạn như nhu cầu giúp đỡ người khác, sáng tạo, thử thách bản thân hay cảm thấy adrenaline dâng trào? Việc tạo ra những kết nối này sẽ cho bạn thấy nhu cầu của bạn là gì. Bạn có thể có những hoạt động khác nhau gây ra những cảm xúc khác nhau, mỗi hoạt động đó lại đáp ứng một nhu cầu sức khỏe khác nhau. Bạn càng có thể xác định và nêu lên nhiều nhu cầu thì bạn càng dễ dàng giảm bớt ảnh hưởng của chính những nhu cầu đó.
Biên dịch: Ngọc Phạm
Nguồn: psychologytoday.com
